اگر به دنبال فواید و معایب هواپز ها هستید، درست آمده‌اید. در سال‌های اخیر، سرخ‌کن‌های بدون روغن یا همان ایرفرایرها به یکی از پرطرفدارترین لوازم آشپزخانه تبدیل شده‌اند. از مزایای هواپز می‌توان به پخت سالم‌تر، سریع‌تر و راحت‌تر انواع غذاها اشاره کرد، اما آیا از مضرات هواپز هم اطلاع دارید؟
با ما همراه باشید تا در این مقاله به بررسی مزایا و معایب دستگاه هواپز (۶ مزیت کلیدی و ۱۰ عیب احتمالی) بپردازیم و ببینیم آیا ایر فرایرها واقعا سرطان زا هستند یا نه.
مزايای هواپز (۶ مزیت کلیدی)
مزایای دستگاه هواپز در مقایسه با دیگر سرخ‌کن‌ها بسیار زیاد است؛ چرا که هواپزها یا سرخ‌کن‌های بدون روغن (air fryer) با جریان هوا غذا را سرخ می‌کند. به این صورت که هوای گرم ایجاد شده توسط المنت‌ها با سرعت زیاد به کمک فن در تماس با غذا قرار می‌گیرد و آن را سرخ می‌کند. ار این‌رو مزیت های هواپز عبارتند از:
۱. پخت سالم‌تر با روغن کمتر
۲. پخت سریع و کارآمد
۳. دستگاهی چندکاره
۴. استفاده آسان
۵. مقرون‌به‌صرفه و کم‌مصرف
۶. ایمنی بیشتر و سازگار با محیط زیست
توضیحات بیشتر را در ادامه بخوانید.
۱. پخت سالم‌تر با روغن کمتر
مهم‌ترین مزایای دستگاه هواپز، توانایی آن در پخت غذا با حداقل روغن یا حتی بدون آن است. در روش‌های سنتی، غذا در روغن غوطه‌ور می‌شود که چربی و کالری را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. در حالی که سرخکن بدون روغن می‌تواند مصرف روغن را تا ۸۰ درصد کاهش دهد و غذایی سبک‌تر و قابل‌هضم‌تر فراهم کند. این ویژگی به‌خصوص برای افرادی که به دنبال سبک زندگی سالم، کنترل وزن یا کاهش خطر بیماری‌های قلبی هستند، مفید است.
۲. پخت سریع و کارآمد
سرخ‌کن‌های بدون روغن به‌سرعت گرم می‌شوند و معمولاً غذا را در مدت زمانی کمتر از فرهای معمولی می‌پزند. برای افراد پرمشغله یا خانواده‌ها، پخت سریع از بهترین مزایای استفاده از هواپز به شمار می‌آید و باعث صرفه‌جویی زیادی در زمان می‌شود.
۳. دستگاهی چندکاره در آشپزخانه
قابلیت‌ها و مزایا هواپز تقریباً بی‌پایان است. با اینکه نام آن‌ها «سرخکن» است، اما کاربرد آن‌ها فراتر از سرخ کردن صرف است. این دستگاه‌ها به‌طور شگفت‌انگیزی چندکاره هستند. می‌توانید با آن‌ها از بال و ناگت مرغ گرفته تا فیله ماهی، سبزیجات و حتی کیک درست کنید. با استفاده از لوازم جانبی مانند سینی، قالب کیک یا قالب‌های سیلیکونی می‌توان از تمام امکانات آن بهره برد.
شما با داشتن یک ایرفرایر حتی دیگر نیازی به خرید خشک‌کن سبزیجات و میوه‌ها ندارید؛ چرا که می‌توانید انواع میوه‌ها و سبزیجات خشک را با استفاده از دمای پایین ایرفرایر در زمان کوتاهی تهیه کنید.
۴. استفاده آسان
سرخ‌کن‌های بدون روغن بسیار کاربرپسند هستند. بیشتر مدل‌ها دارای کنترل‌های ساده، تایمر و برنامه‌های پخت از پیش تعیین‌شده‌اند که حتی آشپزهای مبتدی نیز به‌راحتی می‌توانند با آن کار کنند. کافی است غذا را در سبد قرار دهید، دما و زمان را تنظیم کرده و باقی کار را به دستگاه بسپارید.
۵. مقرون‌به‌صرفه و کم‌مصرف
اگرچه ممکن است قیمت اولیه برخی مدل‌ها نسبت به دستگاه‌های ساده‌تر بالاتر باشد، اما در بلندمدت سرمایه‌گذاری ارزشمندی است. سرخ‌کن‌ها برق کمتری نسبت به فرهای سنتی مصرف می‌کنند و چون روغن کمتری لازم دارند، هزینه‌های مواد غذایی نیز کاهش می‌یابد. همچنین در کاهش دورریز غذا موثرند.
۶. ایمنی بیشتر و سازگار با محیط زیست
در مقایسه با سرخ‌کردن سنتی، پخت با سرخکن بدون روغن ایمن‌تر است. خطر پاشیدن یا سوختن با روغن وجود ندارد و بیشتر مدل‌ها دارای ویژگی خاموشی خودکار برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد هستند. همچنین با مصرف کمتر روغن، نگرانی‌های مربوط به دور ریختن روغن مصرف‌شده کاهش می‌یابد که این دستگاه را به گزینه‌ای دوست‌دار محیط زیست تبدیل می‌کند.
معایب دستگاه هواپز
آیا ایرفرایر ضرر دارد؟ خطرات هواپز چیست؟ مضرات هواپز چیست؟ این سوالاتی است که در ذهن بسیاری از کاربران شکل می‌گیرد. باید بگوییم در کنار مزایای زیادی که ایرفرایرها دارند، معایبی هم هر چند ریزبینانه به چشم می‌خورد. در اینجا ما شما را با معایب استفاده از هواپز و مضرات ایر فرایر آشنا می‌کنیم تا هنگام خرید با آگاهی کامل اقدام نمایید.
مضرات سرخ کن هواپز عبارتند از:
۱. ظرفیت محدود پخت
۲. حجیم و جاگیر
۳. هزینه اولیه بالا
۴. صدای زیاد
۵. تفاوت در بافت غذا
۶. خشک شدن غذا
۷. نیاز به یادگیری
۸. تمیزکاری سخت
۹. فرسایش پوشش نچسب
۱۰. کاهش مواد مغذی
توضیحات بیشتر را در ادامه بخوانید.
۱. ظرفیت محدود پخت
یکی از شکایات رایج درباره معایب هواپز، ظرفیت پایین آن‌هاست. بیشتر مدل‌ها فقط مقدار کمی غذا را در هر بار می‌پزند. برای خانواده‌های پرجمعیت یا مهمانی‌ها، این موضوع می‌تواند خوشایند نباشد و نیاز به چند نوبت پخت و زمان بیشتر داشته باشید. البته اگر به ظرفیت بزرگ‌تری نیاز دارید می‌توانید از سرخ‌کن‌های بدون روغن دوقلو یا سرخکن هایی با ظرفیت بالاتر استفاده کنید.
| ظرفیت | مناسب برای چند نفر | توضیح کاربردی |
| ۲ تا ۳ لیتر | ۱ نفر | پخت سیب‌زمینی، یک تکه فیله، یا یک پرس کوچک غذا. ایده‌آل برای زندگی مجردی. |
| ۳ تا ۵ لیتر | ۱ تا ۲ نفر | پخت دو تکه مرغ، سبزیجات، یا حجم کمی فینگر فود. |
| ۵ تا ۷ لیتر | ۲ تا ۳ نفر | برای خانواده کوچک، مناسب برای دو وعده در یک نوبت پخت. |
| ۷ تا ۹ لیتر | ۳ تا ۴ نفر | مرغ کامل کوچک، حجم مناسب غذا برای وعده‌ی اصلی. |
| ۹ تا ۱۲ لیتر | ۴ تا ۶ نفر | برای خانواده پرجمعیت یا مهمانی‌های کوچک. بعضی مدل‌ها سینی طبقه‌دار دارند. |
| بیشتر از ۱۲ لیتر | ۶ نفر به بالا | مناسب پخت مرغ درسته، پیتزا، غذاهای چند لایه یا استفاده روزمره خانوادگی. |
۲. حجیم و جاگیر
از دیگر معایب سرخ کن هواپز حجم آن‌هاست، ایرفرایرها معمولاً کمی بزرگ هستند و فضایی از کانتر را اشغال می‌کنند. اگر فضای آشپزخانه‌تان محدود باشد، اضافه‌کردن یک ایرفرایر ممکن است موجب شلوغی شود. با این حال مزایای بیشمار آن حتی به این شلوغی هم می‌ارزد. این دیگر تصمیم با خود شماست که کدام را در اولویت قرار می‌دهید.
۳. هزینه اولیه نسبتا بالا
اگرچه مدل‌های اقتصادی هم وجود دارند، اما ایرفرایرهای با کیفیت و چندکاره ممکن است به بودجه‌ی همه‌ی افراد نخورد. همچنین اگر زیاد قرار نیست که از آن زیاد استفاده کنید و همچنین فر یا ماکروفر دارید، شاید خرید یک ایر فرایر مقرون‌به‌صرفه نباشد.
اما اگر مثل بسیاری از افراد که پس از خرید، معتاد کار با ایرفرایرها می‌شوند و غذای خوشمره و در عین حال سالم آن را به همه‌ی روش‌های پخت ترجیح می‌دهند، این هزینه نه‌تنها توجیه‌پذیر است بلکه واجب هم هست.
۴. صدای زیاد
بسیاری از ایرفرایرها دارای فن پر سروصدایی هستند که در طول فرایند پخت کار می‌کند. این صدا آزاردهنده نیست، اما اگر به محیطی ساکت عادت دارید، می‌تواند مزاحم باشد. البته ناگفته نماند که مدل‌هایی هم در بازار وجود دارند که صدایی بسیار کم دارند. اگر به صدا حساس هستید می‌توانید این مدل‌ها را خریداری کنید.
۵. تفاوت در بافت غذا
اگرچه ایرفرایر تلاش می‌کند تا بافتی مشابه سرخ‌کرده بدهد، اما معمولاً نتیجه نهایی همانند غذاهای سرخ‌شده در روغن خیلی زیاد نیست و این برای بعضی دوستد‌اران غذاهای سرخ‌کرده و چرب از معایب ایرفرایر به شمار می‌رود. اما باید توجه داشت که تمرکز هواپزها روی غذای سالم است و اگر اهل سالم‌خوری هستید این تفاوت بافت را جز محاسن این سرخ‌کن‌ها می‌پندارید نه معایب.
۶. خشک شدن غذا
چون ایر فرایر از جریان هوای گرم استفاده می‌کند، اگر غافل شوید یا با عملکرد آن آشنا نباشید ممکن است غذا را خشک کند. برخلاف غذاهای سرخ‌شده با روغن که داخلشان مرطوب می‌ماند، در این دستگاه احتمال خشک و سفت شدن وجود دارد.
اما اگر کار با سرخ‌کن‌ها را بلد باشید، غذایی خواهید داشت که فراتر از انتظارتان خواهد بود. برای مثال اگر قصد تهیه جوجه کباب را دارید، در وهله‌ی اول تکه‌ها را کمی بزرگتر از حد معمول خرد کنید و بعد از مرینیت و قرار دادن در سینی ایر فرایر دما را پایین و زمان را بالاتر تنظیم کنید. با این روش جوجه‌ای آبدار و خوشمره خواهید داشت.
راهکارهایی برای جلوگیری از خشک شدن غذا در ایرفرایر
- استفاده از مقدار کمی روغن (مثلاً اسپری روغن روی سطح غذا)، باعث افزایش نرمی و جلوگیری از خشکی می‌شود.
- تنظیم صحیح دما و زمان پخت برای هر نوع ماده غذایی اهمیت زیادی دارد.
- مرینیت کردن مواد غذایی، به‌ویژه گوشت و مرغ، با ترکیباتی مثل روغن زیتون، ماست یا ادویه‌های مرطوب، به حفظ آبداری غذا کمک می‌کند.
- پشت و رو کردن مواد غذایی در حالت نیمه پخت باعث می‌شود دو طرف غذا به‌صورت یکنواخت پخته و از خشک شدن یک‌طرفه جلوگیری شود.
- تکه‌های خیلی نازک یا خیلی ریز نگذارید چون خیلی زود خشک می‌شوند.
برای مثال اگر قصد تهیه جوجه کباب را دارید، در وهله‌ی اول تکه‌ها را کمی بزرگتر از حد معمول خرد کنید و بعد از مرینیت و قرار دادن در سینی ایر فرایر دما را پایین و زمان را بالاتر تنظیم کنید. همچنین به پشت و رو کردن غذا حین پخت هم توجه کنید. با این روش جوجه‌ای آبدار و خوشمزه خواهید داشت.
۷. نیاز به یادگیری
استفاده از ایرفرایر کمی آزمون و خطا می‌طلبد. البته اصلا کار سختی نیست، با این حال شاید تا دستتان بیاید که باید چه کنید یکی دوبار به نتیجه دلخواه نرسید. پیدا کردن دمای مناسب، میزان روغن (در صورت نیاز) و تنظیمات خاص ممکن است برای مبتدی‌ها چالش‌برانگیز باشد. اما بعد از یادگیری، استفاده از هواپزها چنان لذتی دارد که خودتان تبلیغ آن را می‌کنید.
۸. تمیزکاری سخت
تمیز کردن ایرفرایر، مخصوصاً مدل‌هایی با قطعات متعدد، ممکن است زمان‌بر و دشوار باشد. اگر غذا به سبد بچسبد یا خرده‌ها به فن برسد، تمیزکاری کامل آن کمی سخت می‌شود. البته شما می‌توانید از کاغذهای مخصوص داخل سرخ‌کن‌ها استفاده کنید که کار شما را به مراتب آسان‌تر می‌سازد.
۹. فرسایش پوشش نچسب
سبد بسیاری از ایرفرایرها دارای پوشش نچسب است که با گذشت زمان ممکن است ساییده شود. اگر خراش بردارد یا آسیب ببیند، می‌تواند مواد شیمیایی مضر آزاد کند و سلامت غذا را تهدید کند. البته این موضوع در همه‌ی روش‌های سرخ کردن مواد غذایی (ماهیتابه، ظرف‌های نچسب و …) وجود دارد.
نکته مهم این است که حداقل در ایرفرایرها می‌توان از کاغذهای مخصوص استفاده کرد تا سبد خراشیده نشود و طول عمر بیشتری داشته باشد!
۱۰. کاهش مواد مغذی
مثل سایر روش‌های پخت با حرارت بالا، ایرفرایر هم ممکن است باعث از بین رفتن برخی ویتامین‌ها در سبزیجات و غذاهای حساس شود. در حالی‌که سالم‌تر از سرخ‌کردن در روغن است، اما همیشه بهترین روش برای حفظ ارزش غذایی نیست. با این حال اگر عجله نداشته باشید و دمای پایین را برای پخت غذا انتخاب کنید این موضوع دیگر حائز اهمیت نیست.
آیا سرخ کن بدون روغن سرطان زاست؟
در بررسی مضرات هواپز برای سلامتی همیشه این سوال که "آیا تفلون هواپز سرطان زاست"، مطرح است. در پاسخ باید گفت تجهیزات سرخ کردنی در هوا باعث ایجاد سرطان نمی‌شوند، اما اگر از سرخکن به صورت اصولی استفاده نشود ممکن است منجر به تشکیل ترکیبات خاصی مانند آکریل آمید شود که با بروز سرطان مرتبط است، هر چند که هنوز از نظر علمی کاملا اثبات نشده است.
برای جلوگیری از تشکیل آکریل آمید (Acrylamide) فقط کافی‌ست دمای پخت را زیاد بالا نبرید. محیط سرخکن را مرتب تمیز کنید. هنگام پخت چندین بار مواد غذایی را زیر و رو کنید.
با وجود معایب ایر فرایر، آیا ارزش خرید دارد؟
ایرفرایرها مزایایی مثل مصرف کمتر روغن، صرفه‌جویی در انرژی و گزینه‌ای سالم‌تر نسبت به سرخ‌کردن دارند، اما بی‌نقص نیستند. قبل از خرید، معایب مربوط به بافت غذا، ظرفیت، و راحتی استفاده را در نظر بگیرید.
همه‌چیز بستگی به سبک آشپزی و نیازهای خانواده شما دارد. برای وعده‌های کوچک یا خانواده‌های کم‌جمعیت، ممکن است عالی باشند. اما برای خانواده‌های بزرگ یا طرفداران روش‌های سنتی، شاید یک وسیله جانبی محسوب شود.
نتیجه‌گیری
سرخ‌کن‌های بدون روغن، تحولی هوشمندانه و سلامت‌محور در آشپزی خانگی هستند. توانایی آن‌ها در تهیه انواع غذاهای خوشمزه با روغن کم، کاربری آسان و مصرف انرژی پایین، آن‌ها را به یک وسیله ارزشمند برای هر آشپزخانه تبدیل کرده است. با اینکه ممکن است نیاز به کمی تمرین در ابتدای کار باشد، اما مزایایی که در زمینه سلامت، راحتی و صرفه‌جویی ارائه می‌دهند، کاملاً ارزش خرید دارند.
امیدواریم با خواندن این مقاله توانسته باشیم به تمامی تردیدها و سردرگمی‌های شما درباره‌ی فواید و مضرات هواپز مناسب پاسخ گفته باشیم. اگر سوال، پیشنهاد یا انتقادی دارید، می‌توانید در قسمت نظرات کامنت کنید. همکاران ما در اسرع وقت در خدمت شما هستند.